گروه های عاملی(تکمیلی)
گروه های عاملی ، دسته هایی از اتم ها هستند که در مواد آلی مختلف مشترک اند و به غیر از تغییراتی جزئی ، خواص آن ها در همه ی مولکلو ها مشابه هم می باشد. گروه های عاملی می توانند تغییرات اساسی ای را در خواص فیزیکی و شیمیایی یک مولکول به وجود آورند و علاوه بر اینکه ، بنیان دسته بندی مواد آلی به حساب می آیند ، اصلی ترین بخش تعیین کننده ی خواص این مواد نیز هستند.
در مقاله ی طبقه بندی مواد آلی ، مختصری در مورد گروه های عاملی بحث کردیم.
استیک اسید یک مولکول دارای گروه عاملی کربوکسیل می باشد
در زیر لیست نسبتا جامعی از گروه های عاملی معمول را میبینید.
هیدروکربن ها
این دسته از گروه های عاملی که هیدروکربیل ها نامیده می شوند فقط دارای کربن و هیدروزن در ساختار خود می باشند
کلاس شیمیایی |
گروه |
فرمول |
فرمول ساختاری |
پیشوند |
پسوند |
مثال |
آلکان |
آلکیل |
R(CH2)nH |
|
alkyl- |
-ane |
|
آلکن |
آلکنیل |
R2C=CR2 |
|
alkenyl- |
-ene |
|
آلکین |
آلکینیل |
RC≡CR' |
|
alkynyl- |
-yne |
|
مشتقات بنزن |
فنیل |
RC6H5 |
|
phenyl- |
-benzene |
|
مشتقات تلوئن |
بنزیل |
RCH2C6H5 |
|
benzyl- |
1-(substituent)toluene |
|
علاوه بر این ها تعداد زیادی از آلکان های شاخه دار یا حلقوی وجود دارد که نام های اختصاصی خود را دارا می باشند.
هیدروکربن ها ممکن است در اثر سایر مواد، باردار شوند که کربوکاتیون ها (بار مثبت ) و کربو آنیون ها را به وجود می آورند.
گروه های عاملی حاوی هالوژن ها
هالوآلکان ها دسته ای از مواد خهستند که با پیوند کربن - هالوژن مشخص می شوند. این پیوند می تواند بسیار ضعیف یا مقاوم و پایدار باشد.
گروه های حاوی اکسیژن
گروه های دارای پیوند C-O بسته به جایگاه این پیوند ، درجات فعال بودن شیمیایی متفاوتی را نشان می دهند.
کلاس |
گروه |
فرمول |
فرمول ساختاری |
پیشوند |
پسوند |
مثال |
الکل |
هیدروکسیل |
ROH |
|
hydroxy- |
-ol |
|
کتون |
کربونیل |
RCOR' |
|
-oyl- |
-one |
|
آلدهید ( آلدئید ) |
آلدئیده |
RCHO |
|
formyl- |
-al |
|
اسیل هالید |
هالوفرمیل |
|
carbono |
-oyl halide |
|
|
کربنات |
استر کربنات |
ROCOOR |
|
(alkoxyca |
alkyl |
|
کربوکسیلات |
کربوکسیلات |
RCOO− |
|
carboxy- |
-oate |
|
اسید کربوکسیلیک |
کربوکسیل |
RCOOH |
|
carboxy- |
-oic acid |
|
استر |
استر |
RCOOR' |
|
alkan |
alkyl alkanoate |
|
هیدروپرکسید |
هیدروپرکسید |
ROOH |
|
hydro |
alkyl |
|
پرکسید |
پرکسی |
ROOR |
|
peroxy- |
alkyl peroxide |
|
اتر |
اتر |
ROR' |
|
alkoxy- |
alkyl ether |
|
همی استال |
همی استال |
RCH(OR') |
|
alkoxy -ol |
-al alky |
|
همی کتال |
همی کتال |
RC(ORʺ) |
|
alkoxy -ol |
-one alkyl |
|
استال |
استال |
RCH(OR') |
|
dialkoxy- |
-al dialkyl |
|
کتال یا استال |
کتال یا استال |
RC(ORʺ) |
|
dialkoxy- |
-one |
|
اورتو استر |
ارتواستر |
RC(OR') |
|
trialkoxy- |
|
|
ارتوکربنات استر |
ارتئ |
C(OR)(OR') |
|
tetralkoxy- |
tetraalkyl |
|
گروه های حاوی نیتروژن
گروه های حاوی نیتروژن ، ممکن است علاوه بر نیتروژن ، دارای پیوند c-o نیز باشند.
کلاس |
گروه |
فرمول |
فرمول ساختاری |
پیش وند |
پسوند |
مثال |
آمید |
کربوکسامید |
RCONR2 |
|
carboxamido- |
-amide |
|
آمین ها |
آمین اولیه |
RNH2 |
|
amino- |
-amine |
|
آمین ثانویه |
R2NH |
|
amino- |
-amine |
|
|
آمین ثالثیه |
R3N |
|
amino- |
-amine |
|
|
4° یون |
R4N+ |
|
ammonio- |
-ammonium |
|
|
ایمین |
کتیمین اول |
RC(=NH)R' |
|
imino- |
-imine |
|
کتیمین دوم |
RC(=NR)R' |
|
imino- |
-imine |
|
|
آلدیمین اول |
RC(=NH)H |
|
imino- |
-imine |
|
|
آلدیمین دوم |
RC(=NR')H |
|
imino- |
-imine |
|
|
ایمید |
ایمید |
(RCO)2NR' |
|
imido- |
-imide |
|
آزید |
آزید |
RN3 |
|
azido- |
alkyl azide |
|
ترکیب آزو |
آزو |
RN2R' |
|
azo- |
-diazene |
|
سیانات |
سیانات |
ROCN |
|
cyanato- |
alkyl cyanate |
|
ایزو سیانات |
RNCO |
|
isocyanato- |
alkyl |
|
|
نیترات |
نیترات |
RONO2 |
|
nitrooxy- |
alkyl nitrate |
|
نیتریل |
نیتریل |
RCN |
|
cyano- |
alkanenitrile |
|
ایزونیتریل |
RNC |
|
isocyano- |
alkane |
|
|
نیتریت |
نیتروسوکسی |
RONO |
|
nitrosooxy- |
alkyl nitrite |
|
ترکیب نیترو |
نیترو |
RNO2 |
|
nitro- |
|
|
ترکیب نیتروز |
نیتروز |
RNO |
|
nitroso- |
|
|
مشتق پیریدین |
پیریدیل |
RC5H4N |
|
4-pyridyl 3-pyridyl 2-pyridyl |
-pyridine |
|
ترکیبات حاوی گوگرد ( سولفور )
ترکیبات دارای گوگرد ، به علت توانایی بیشتر گوگرد در تشکیل پیوند نسبت به اکسیژن ، دارای خواص خاصی هستند.
کلاس |
گروه |
فرمول |
فرمول |
پیشوند |
پسوند |
مثال |
تیول |
سولفیدریل |
RSH |
|
sulfanyl- |
-thiol |
|
سولفید |
سولفید |
RSR' |
|
substituent |
di(substituent) |
|
دی سولفید |
دی سولفید |
RSSR' |
|
substituent |
di(substituent) |
|
سولفوکسید |
سولفینیل |
RSOR' |
|
-sulfinyl- |
di(substituent) |
|
سولفون |
سولفونیل |
RSO2R' |
|
-sulfonyl- |
di(substituent) |
|
سولفینیک اسید |
سولفینو |
RSO2H |
|
sulfino- |
-sulfinic acid |
|
سولفونیک اسید |
سولفو |
RSO3H |
|
sulfo- |
-sulfonic acid |
|
تیوسیانات |
تیوسیانات |
RSCN |
|
thiocyanato- |
substituent |
|
ایزوتیوسیانات |
RNCS |
|
isothiocyanato- |
substituent |
|
|
تیون |
کربونوتیون |
RCSR' |
|
-thioyl- |
-thione |
|
تیال |
کربونوتیول |
RCSH |
|
methanethioyl- |
-thial |
|
گروه های حاوی فسفر
ترکیبات حاوی فسفر به دلیل توانایی بیشتر فسفر در تشکیل پیوند نسبت به نیتروژن دارای خواص خاص خود هستند
کلاس |
گروه |
فرمول |
فرمول |
پیشوند |
پسوند |
مثال |
فسفین |
فسفینو |
R3P |
|
phosphanyl- |
-phosphane |
|
فسفونیک اسید |
فسفونو |
RP(=O) |
|
phosphono- |
substituent |
|
فسفات |
فسفات |
ROP(=O)(OH)2 |
|
phosphonooxy- |
substituent |
|
| ||||||
فسفو دی استر |
فسفات |
HOPO(OR)2 |
|
[(alkoxy)hydroxyph |
di(substituent) |
DNA |
O‑[(2‑Guanidinoethoxy |
گروه های حاوی برون
کلاس شیمیایی |
گروه |
فرمول |
فرمول ساختاری |
پیشوند |
پسوند |
مثال |
بورونیک اسید |
بورونو |
RB(OH)2 |
|
Borono- |
substituent |
|
برونیک استر |
برونات |
RB(OR)2 |
|
O-[bis(alkoxy) |
substituent |
|
بورینیک اسید |
بورینو |
R2BOH |
|
Hydroxyborino- |
di(substituent) |
|
بورینیک استر |
بورینات |
R2BOR |
|
O-[alkoxy |
di(substituent) |